Koffie geschiedenis en koffiesoorten

De geschiedenis van koffie in Nederland is er weer een uit het geschiedenisboek zeg maar. Niet direct een om trots op te zijn.

Kunnen we tegenwoordig nog zonder ons kopje koffie?

Koffiedrinken is als magie! Het maakt je alert, paraat en klaar voor de dag.

De gewoonte reikt tot over de hele wereld en is een eeuwenoude traditie van ons menselijke bestaan op aarde.

De smaak van koffiebonen uit diverse continenten van werelden hier ver van ons vandaan, afkomstig van authentieke koffieplantages met ieder hun eigen verhaallijn en oorsprong.

Hoe bijzonder zijn onze koffiebonen met ieder hun eigen geur, intensiteit en smaakbeleving? Wat is de koffie geschiedenis eigenlijk en waarom is dat kopje koffie onmisbaar?

Wetenschappers hebben onderzocht dat door alleen maar versgemalen koffie te ruiken, er extra energie wordt geleverd in de hersenen waardoor je beter in staat bent om te functioneren.

Daarnaast zorgt de stof cafeïne in de koffie daadwerkelijk voor meer energie in ons lichaam. Geen slecht begin van de dag, zo blijkt!

Volgens de Italianen is koffie drinken, en dan met name de espresso, een bittere noodzaak om vriendschappen te sluiten.

Koffie drinken is een vast onderdeel van onze dagelijkse (culturele en rituele-) praktijken.

Koffie oordeelt ook niet en is van iedere religie, van iedere cultuur, van iedere afkomst; van rijkdom en van armoede; van hard werken of niets doen; van samenzijn of van alleen zijn; kortom van ieders authentieke leven.

Er zijn zo veel verschillende koffiesoorten; zo heerlijk, zo vol van smaak, zo krachtig, zo puur en zo intens.

Maar wat weten we van koffiebonen en waar komt koffie eigenlijk vandaan?

Hieronder lees je er van alles over.

Geschiedenis van koffie

Koffie komt uit de tijd van 575-850 jaar na Christus, afkomstig van de koffieplanten van Keniaanse en Ethiopische stammen.

Deze stammen zouden de koffiezaden hebben meegenomen naar Arabië, naar de Jemenitische stad Mokka, waar de Arabier Al Shadili heerste.

Hij zou voor het eerst de koffiezaden verwerkt hebben tot een drank, welke heerlijk smaakte en de slaperigheid wegnam.

Zo werd koffie in eerste instantie een medicijn voor diverse kwaaltjes, later werd het koffiedrinken een gemeengoed in Arabië.

Door de komst van handelsroutes verspreidde het koffiedrinken zich langzamerhand naar Europa.

In de 16e eeuw dreven de Venetianen in Italië voor het eerst handel met Afrika voor het verkrijgen van koffiebonen.

Hoe is koffie in Europa beland?

De geschiedenis van de koffie in Nederland is misschien niet een om trots op te zijn. In Nederland is koffie namelijk gekomen doordat een Nederlandse koopman een koffieplant uit Mekka had gestolen en hiermee in de koloniën van Oost-Indië experimenten deed.

Al gauw waren er diverse koffieplantages op Java, Sumatra, Timor, Bali en Celebes. In 1715 werd de eerste koffieplant geschonken aan de Amsterdamse burgermeester Lodewijk XIV.

Het werd het belangrijkste handelsproduct van de eeuw. Er werden vanaf die tijd vele koffiehuizen opgericht waar de elite diverse smaken uit probeerden van de verschillende beschikbare koffie.

Tot op de dag van vandaag is koffie nog steeds het belangrijkste handelsproduct.

Hoe ziet de koffieplant eruit?

Koffieplanten zijn in het wild 9 meter lange planten, onherkenbaar door de wasachtige grote donkergroene bladeren. Aan de plant groeien bessen.

De besjes groeien in trosjes aan de planten. Koffiebonen zijn de zaden van de koffieboom of- struik. De zaden bevinden zich in paren met de vlakke kant tegen elkaar, in de bessen, die rood worden als ze rijp zijn om te oogsten.

Het vruchtvlees zit onder het rode schilletje. Daaronder vinden we weer de hoornschil, het zilvervlies en een gelatineachtig laagje dat de bonen bedekt.

Hoe oogst je koffiebonen?

Arabicabessen worden pas rijp na zes tot acht maanden. Robustabessen worden pas rijp na negen tot elf maanden.

Daarom is er per plant en plantage slechts een oogst per jaar. De rijping van de bessen duurt lang.

De oogstperiode is afhankelijk van de geografische ligging van de koffieplantage. In principe is er het hele jaar oogst van verse koffiebessen, echter niet op dezelfde plek.

De evenaar is een scheiding van klimaat en landen. Ten Noorden van de evenaar, in Ethiopië en Midden- Amerika, is er een oogst mogelijk tussen september en december.

Daarentegen is er ten zuiden van de evenaar, in Brazilië en Zimbabwe, een oogst in april tot augustus.

De landen rond de evenaar, zoals Uganda en Colombia, liggen het gunstigst voor de oogst van koffiebessen.

Deze landen kunnen het hele jaar door oogsten.

Wist je dat?

• Alle koffiebonen selectief met de hand worden geplukt.
• Alleen de rode rijpe bessen geplukt worden om de 8 a 10 dagen.
• Een gemiddelde plukker van een gemiddeld plukbedrijf 50 tot 100 kg bessen per dag oogst ophaalt.
• Van 50 tot 100 kg bessen is er uiteindelijk maar 20% daadwerkelijk koffieboon. Per dag dus een oogst van maar 10 tot 20 kg koffiebonen
• Koffie wordt geleverd in balen van 45 of 60 kg.
• Een plukker doet er dus 3 tot 6 dagen over om een baal te vullen.
• Een oogst kost de helft van de totale jaarlijkse kosten van een koffieplantage, dat maakt koffie extra duur.
• Er mogen geen onrijpe, overrijpe of zieke bonen bij de oogst terecht komen; dit beïnvloedt de kwaliteit van de koffie (zuur). Dit is een bijzonder selectief proces van oplettendheid van de plukker.

Verwerking van koffiebonen

Na de oogst worden de koffiebonen op twee methoden bewerkt voordat ze gebrand worden. Dat kan op de droge methode en op de natte methode.

Droge methode:

• De bessen zijn ongewassen. Dit is een traditionele verwerking.
• Men verspreid de bessen op een zonnige plek over een grondoppervlak en laat ze 4 weken liggen. Hierbij worden de bessen regelmatig omgekeerd, totdat het vochtgehalte van de bes is gedaald tot 12%.
• De buitenkant van de bes wordt donkerbruin en bros, als een schil, de koffieboon zit er los in.
• Vergt veel vakkundigheid; de bessen mogen niet te droog worden in de zon, want anders worden de koffiebonen bij het pellen beschadigd. Ook niet te nat, i.v.m. schimmelvorming.

Natte methode:

• De bessen worden eerst gewassen
• Zorgt voor een gelijkmatiger en betere kwaliteit van de koffieboon
• Kost veel meer investering en vakkennis
• Het vruchtvlees wordt direct verwijderd in een pulper; de bessen worden deskundig geplet.
• Bonen worden gescheiden van hun schil en gespoeld met water.
• De zieke of slechte kwaliteit bonen worden eruit gefilterd door waterkanalen
• Het water wordt weer gerecycled in dit proces.
• De bonen worden gegist, scheiding van het gelatinelaagje van de koffieboon .
• Het hoornschilletje om de koffieboon wordt bewerkt door de werking van bijzondere enzymen, zodat ze niet meer slijmachtig zijn.
• De hoornschil moet precies uitdrogen tot 11% vochtgehalte en mag niet barsten.
• Daarna worden de bonen nog gedroogd in de zon, of door droogmachines.
• Dit proces kost 15 dagen.

Het is van essentieel belang dat de koffiebonen onder de juiste omstandigheden (juiste klimaat, droogte en hoogte) bewaard blijven, anders is de kwaliteit direct verloren.

In beide methodes heet de koffie nog hoornschilkoffie, voor ze geprepareerd worden voor de verkoop.

De wereldhandel vraagt om continue export van koffiebonen, terwijl de oogstperiode maar 3 maanden is.

Het is van essentieel belang dat de koffiebonen onder de juiste omstandigheden (juiste klimaat, droogte en hoogte) bewaard blijven, anders is de kwaliteit direct verloren.

Vlak voor de export wordt de hoornschil koffie pas gepeld. Hoog verbouwde koffie moet ook hoog bewaard blijven, laag verbouwde koffie laag.

Koffiebonen zijn super gevoelig voor vocht. Zodra er schimmel ontstaat, kun je alles weggooien.

Daarnaast mogen de Arabicabonen niet langer dan een jaar bewaard worden; robustabonen iets langer dan een jaar. Het is een heel nauwkeurig proces.

Export van koffiebonen

Voor de export worden de hoornschillen van de bonen afgepeld. Met de hand of machinaal.

De nat bewerkte bonen zijn moeilijker te pellen. Er zijn diverse pel-machines die met verschillende technieken de hoornschil van de boon scheiden.

Bonen komen gepolijst of ongepolijst uit de pel-machine vandaan.

Dit door verschillende technieken van de wrijvingsmachines. Koffiebonen worden gesorteerd op grootte en vorm en daarna op dichtheid.

Ze hebben allemaal hetzelfde formaat, los van de parelboon en de olifantsboon. Deze twee bonen zijn wat groter en ronder, i.p.v. ovaal en klein.

Deze bonen leveren betere kwaliteitskoffie.

De slechte bonen worden vervolgens machinaal uit de gepelde en gepolijste bonenmassa gefilterd, door een machinaal proces van sorteren.

De koffiebonen ondergaan op deze manier een strenge controle voordat zij gebrand gaan worden.

Dan worden zij in grote jute zakken op export schepen ingeladen voor het land van bestemming.

Daar gaan zij naar de koffiebrander.

Koffiebranderij

De bewerkte en gedroogde koffieboon komt aan jute zakken in de koffiebranderij, na export vanuit het land van herkomst van de koffieboon.

De koffiebonen worden in een grote metalen trommel gelegd, vermengd met olie en boven een vuur gehangen.

Door voortdurend draaien van de trommel, waardoor de koffiebonen schudden, worden de bonen gebrand.

De juiste temperatuur en tijd zorgt voor de juiste branding. Het is een expertise op zich, want de boon moet precies gebrand worden.

Te lang branden zorgt voor een verbrande boon. De koffiebonen worden ter plaatse gebrand in een koffiebranderij waar een heerlijke vers gebrande geur vanaf komt.

Daarna worden de gebrande bonen vacuüm verpakt en verkocht aan de afnemers.

En dan begint het koffiedrinken echt…. De cyclus van de koffieboon is voltooid.

Koffiesoorten

En dan begint de magie. Jouw moment.

Wat kies je voor de bevrediging van je smaakpapillen? Voor het wegdromen van de ziel ?

Voor het wakker worden van de geest?

De smaken zijn divers van de koffiebonen waaruit je kunt kiezen.

Bitter of zoet? Sterk of wat slapper? Wat zijn je voorkeuren?

De keus is aan jou in het land der koffie… En de juiste koffiemachine of espressomachine is bijna net zo belangrijk als de kwaliteit van de koffie.

Espresso

Een echte espresso kenmerkt zich als een sterke geconcentreerde kleine hoeveelheid koffie. De smaak is intens en sterk. Een espresso bestaat uit precies 7 gram koffie en wordt onder de juiste druk in 22.5 tot 27 ,5 seconde doorloop gezet. Hij is 67 graden op het moment dat de koffie de machine verlaat in het kopje. Hij is 30 ml koffie. Een espresso geeft je een intense sterke smaakbeleving en is een ware opkikker voor de geest.

Doppio Espresso

Voor de liefhebber van de espresso, is de doppio een dubbele espresso hoeveelheid in een enkel kopje. Deze doppio is een ware dubbele smaakbeleving van een sterke intense espresso. Een stoere dronk!

Ristretto

Een ristretto is het kleine broertje van de espresso, een kleinere shot koffie. De druk en de hoeveelheid van de koffie, de extractietijd, blijft hetzelfde als bij de espresso. Alleen er gaat minder water bij. Dit maakt dat een ristretto 15 ml koffie is in een enkel kopje. Dit maakt de ristretto tot de sterkte koffie die er bestaat. Een ware boost voor de echte bittere ervaring van de koffieboon. Dicht bij de bron, alsof je hem eet. Een oer beleving voor de liefhebber van de sterke smaak van koffie. Een krachtig elixer voor de ziel!

Americano

De Americano is een hoeveelheid espresso 30 ml plus 30 ml heet water. Een verdunde espresso shot, wat zorgt voor een heerlijke gemoedelijke smaakbeleving. De naam Americano is herleid aan de legering van Amerikaanse soldaten na de tweede wereldoorlog in Italië.

Cappuccino

De meest bekende Italiaanse koffie specialiteit met de toevoeging van melkschuim. Deze koffie heeft de perfecte verhouding koffie en romige melk. De textuur van de schuim is zodanig dat er prachtige figuurtjes van gemaakt kunnen worden. Een echte barista maakt een waar kunstwerk van de cappuccino. Het kopje van de cappuccino is groter dan de espresso kop-. Er gaat 180 ml in een cappuccino kopje.

De cappuccino wordt als volgt gemaakt: Er gaat een espresso in van 30 ml. Vervolgens schuim je 150 ml melk op in een speciaal kannetjes van 300 ml. De schuim moet in perfectie geschonken worden, zonder luchtbellen of teveel vloeibaar melk. Het is een ware kunst! De smaakbeleving is zaligmakend, je lippen raken het heerlijke romige en lobbige schuim bij de eerste slok van de cappuccino. Het is bitter en zoet bij elkaar. Een kleine droom onder de koffie’ s.

Flat White

De flat white lijkt op een cappuccino maar is toch anders. Afkomstig uit Australië. Hij wordt bereid met een dubbele shot espresso, daardoor wordt het koffiearoma sterker. Eerst schenk je een dubbele shot espresso in een kopje van 180 ml. Daarna 150 ml gestoomde melk op in een kannetje van 300 ml. De kunst is om minder lucht in de schuim te krijgen dan bij een cappuccino. Dit door speling van het luchtpijpje. Ten slotte schenk je de opgeschuimde melk over de dubbele espresso. En een heerlijke Flat White is geboren! Voor een iets intensere smaakbeleving als een cappuccino.

Caffè latte

Een caffè latte is eigenlijk hetzelfde als een flat white, maar wordt in een grotere kop uitgeschonken met iets meer opgeschuimde melk. Je kunt bij een ‘latte’ kiezen uit een dubbele shot espresso of een enkele espresso. Hiervoor zet je de één of dubbele espresso in een kop van 200 à 300 ml. Vervolgens schuim je 250 ml melk op in een kannetje van 600 ml, op dezelfde manier als de flat white. Er gaat dus meer melk bij de espresso in een grotere kop. Ten slotte schenk je de opgeschuimde melk over de (dubbele) espresso. Mensen die een latte drinken, genieten van een milde smaakbeleving qua koffie.

Latte macchiato

De latte macchiato is weer een variatie op de caffè latte. Echter schuim je eerst de melk op, alvorens je er espresso bij geschonken wordt. Er wordt eerst 250 à 300 ml melk opgeschuimd in een kannetje van 600 ml en vervolgens in een glas geschonken. Vervolgens laat je de espresso doorlopen in een klein kannetje. Ten slotte schenk je de espresso voorzichtig in het glas met opgeschuimde heerlijke romige melk. Door de koffie te serveren in een groot glas, krijg je verschillende lagen koffie door de melk heen wat een mooi kunstwerk is. Deze smaakbeleving geeft je zoete dromen!

Macchiato

Macchiato staat voor ‘bevlekt’ in het Italiaans. De macchiato is een espresso met een melkschuimlaagje. Net een zachte afdronk voor de bittere sterke smaak van espresso. Een macchiato is een espresso in een glas van 90 ml. Ten slotte leg je twee theelepels opgeschuimde melk op de espresso en je krijgt een ‘bevlekt’ kopje espresso.

Cortado

Een cortado is een espresso verdund met warme melk zonder schuim. Echter wil iedereen graag een cortado van opgeschuimde melk, waardoor een kleine cappuccino krijgt met sterkere koffie. De verhouding van de cortado is een derde espresso en twee derde opgeschuimde melk. Een cortado drink je uit een glas van 90 ml. Schuim vervolgens een beetje melk op in een kannetje van 300 ml en schenk je de opgeschuimde melk in de espresso, tot het glas vol zit. De smaakbeleving van een cappuccino, maar dan in een kleinere hoeveelheid.

Nog meer koffie

Bij Smaakvol NH zijn we dol op koffie in alle varianten, smaken en geuren. Wij nemen je dan ook graag mee naar de lokale pure koffiebranderijen van Noord-Holland zoals je in dit overzicht kunt zien.

Daarnaast kun je via Smaakvol NH ook als horeca of detailhandel je eigen ‘Private Label Coffee’ beginnen. Neem voor meer informatie contact met ons op via het contactformulier.

Lees hier meer over ‘Prive Label Coffee‘ en wat je eigen koffie merk kan betekenen en wat je nodig hebt om deze te starten.