Foto: Gemeente Alkmaar
De kaasmarkt Alkmaar is Nederlands oudste kaasmarkt. Deze door toerisme instant gehouden kaasmarkt vind plaats op het Waagplein in Alkmaar en is dé trekpleister van het seizoen.
Sinds de 14e eeuw wordt deze Noord-Hollandse openlucht traditie al gehouden.
De kaas- en ambachtsmarkt en braderie brengt elke lente en zomer veel toeristen naar Alkmaar.
Op het Waagplein vind een historisch schouwspel plaats vol traditie, kaas, kaasdragers en het weggedeelte in het Waaggebouw.
Hier laten de kaas jongens en meisjes, kaasdragers, markermeesters en handelaren zien hoe ze al honderden jaren kaas verhandelen.
Ben je in de gelegenheid om tijdens het kaasmarkt seizoen deze markt bij te wonen, dan zou ik dat zeker eens doen.
Even terug in de tijd, kaas proeven en het Waagplein ontdekken.
In dit artikel alles over Kaasmarkt Alkmaar, wanneer de markt plaatsvind, op welke dag en wat is er allemaal te zien en te beleven.
Meer informatie over wat te doen in Alkmaar?
Wanneer en welke dag is er Kaasmarkt in Alkmaar?
De kaasmarkt 2024 is er vanaf 29 maart elke vrijdag, tot en met eind september. Je kunt dan ’s ochtends, vanaf 10 uur meemaken hoe de kazen hier eeuwenlang op dezelfde manier zijn verhandeld. De entree van de kaasmarkt is gratis.
Mogelijkheden voor groepsbezoeken en rondleidingen
Wil je de Kaasmarkt Alkmaar bezoeken met een groep? Dat kan! Er zijn verschillende arrangementen beschikbaar voor groepen, inclusief rondleidingen en kaasproeverijen. Zo kun je met je vrienden, familie of collega’s genieten van de sfeer op de markt en meer te weten komen over kaas. Ook kun je een bezoek aan de kaasmarkt combineren met andere activiteiten in Alkmaar.
Kaasmarkt Alkmaar openingstijden 2024
| Vrijdag 29 maart | 10:00 – 13:00 uur |
| Vrijdag 5 april | 10:00 – 13:00 uur |
| Vrijdag 12 april | 10:00 – 13:00 uur |
| Vrijdag 19 april | 10:00 – 13:00 uur |
| Vrijdag 26 april | 10:00 – 13:00 uur |
In de maanden juli en augustus vindt er naast de vrijdag een extra Kaasmarkt plaats op de dinsdagavond van 19:00u tot 21:00u.
Praktische informatie
Hieronder meer informatie over de bereikbaarheid en voorzieningen:
| Parkeergelegenheid: | Ja |
| Rolstoelvriendelijk: | Ja |
| Toiletten: | Ja |
| OV voorzieningen: | Ja |
| EHBO: | Ja |
| Horeca voorzieningen: | Ja |
| Fietsenstalling: | Ja |
| Huisdieren: | Ja |
| Overdekte markt: | Nee |
Toegankelijkheid voor mensen met een beperking
De Kaasmarkt Alkmaar is voor iedereen toegankelijk, ook voor mensen met een beperking. Het terrein is verhard en er zijn invalidenparkeerplaatsen beschikbaar.
Bereikbaarheid en parkeren Kaasmarkt Alkmaar
Alkmaar is prima te bereiken met de auto en trein. Kom je met de auto dan zijn er een aantal parkeergelegenheden en parkeergarages rondom de stad en in de buurt van het Waagplein.
Volg de parkeerborden die je leiden naar een van de parkeergarages zodra je de stad binnenrijdt.
De onderstaande garages zijn dichtbij het Waagplein en de kaasmarkt:
- Karpertongarage
- Kanaalschiereiland
- Singelgarage
- Schelphoek
- Canadaplein
- Noorder Arcade
Aan te raden is wel dat je vroeg komt, want de kaasmarkt is een druk bezocht evenement. Buiten de garages in de buurt zijn er ook genoeg andere parkeergelegenheden die net eventjes wat verder lopen zijn.
Met de trein naar de kaasmarkt
Wil je Alkmaar per voet leren kennen, dan is met de trein naar de kaasmarkt de perfecte manier.
Vanaf het station Alkmaar loop je binnen 15 á 20 minuten zo het Waagplein op waar de kaasmarkt gehouden wordt.
Het leuke is dat je Alkmaar van een hele andere kant ziet en je door het park zo Alkmaar binnen kunt lopen.
Wat gebeurt er op de Kaasmarkt Alkmaar?
In 1365 stond er nog maar één kaasweegschaal op het Waagplein, had men weegrecht en werd er kaas verhandeld.
Tegenwoordig wordt deze markt jaarlijks door 180.000 bezoekers uit de gehele wereld bezocht en kun je alles, tot in detail, op een groot videoscherm volgen.
Al meerdere malen is het Waagplein aangepast om de kaasmarkt te vergroten.
Het belang van de kaasmarkt is groot voor Alkmaar en de omliggende gemeenten.
Er zijn zelfs huizen gesloopt om het Waagplein te vergroten.
In 1593 werd het Kaasdragersgilde opgericht en in 1612 had Alkmaar al vier weegschalen en werd er druk gehandeld in kaas.
De kaas werd toen natuurlijk Alkmaar binnengebracht over water via boten, en over land met de kar.
Meer informatie over: Uitjes in Noord-Holland
De Alkmaarse kaasmarkt in het kort
Dit gebeurt er op de Alkmaarse kaasmarkt:
- De kaasbel wordt geluid en de markt begint.
- Kaasdragers voeren de kazen op een draagconstructie dat een berrie heet verplaatst. Op zo een berrie ligt wel tot 160 kilo kaas.
- De kazen worden in het Waaggebouw gewogen.
- Boeren en handelaren onderhandelen over de prijs van de kaas door handjeklap.
- De kazen worden door ingooiers op de wagens gegooid voor verder transport.
- De kaasmeisjes en -jongens vertellen de bezoekers alles over de Kaasmarkt.
- De bezoekers kijken mee, kopen kaas en proeven bij de verschillende aanbieders op de markt.
Overzicht van begin tot einde kaasmarkt
De kaasmarkt is voor de bezoekers open vanaf 10:00 uur. Maar voordat de kaasmarkt geopend kan worden moeten er nog heel wat kazen op het het Waagplein gelegd worden.
Ben je een vroege vogel en wil je alles meemaken van hoe de kaasmarkt opgezet wordt, sta dan vroeg op want 07:00 uur begint het opzetten.
Vroeg komen wil je ook als je vooraan een van de gratis sta of zitplaatsen wilt bemachtigen.
1. Kazen zetten
Vanaf 07:00 uur zetten ‘zetters’ de kazen onder het toeziend oog van de marktmeester, zo een 30.000 kilo, ± 2400 stuks Edammer en Goudse kazen in lange rijen op het Waagplein.
2. Kaasdagers
De kaasdrager komen het Waaggebouw binnen.
Zijn er kaasdragers te laat dan krijgt deze drager een boete opgelegd door de kaasvader en vermeld op het ‘schandbord’. Net zoals dat vroeger ging.
Tegenwoordig worden de boetes gedoneerd aan een school in Suriname dat Alkmaar heet.
3. Kaasvader houdt appél
De kaasvader neemt de dag door. Zijn alle kaasdragers aanwezig, zijn er bijzonderheden, en deelt de kaasdragers in wie waar gaat werken op de kaasmarkt.
Ook bespreekt hij met belangrijke gasten hoeveel kaas op het Waagplein ligt.
4. De Alkmaarse kaasbel wordt geluid
Precies om 10:00 uur luid een belangrijk iemand de kaasbel. Het teken dat de kaasmarkt geopend is.
Deze eer gaat meestal naar iemand die belangrijk is of een persoon(en) die betekenis heeft voor de gemeente Alkmaar.
In 2019 heeft Smaakvol NH op uitnodiging van de burgemeester de kaasbel mogen luiden.
Omdat we volgends de burgemeester een bijdrage leveren doordat we ondernemers uit de regio voorstellen aan de consumenten.
Daarnaast omdat we consumenten op de hoogte brengen van de mooie producten uit Noord-Holland en dus ook Alkmaar.
Zo koken we met streekproducten in kookvideo’s en hebben we recepten zoals gepocheerde snoekbaars die we in samenwerking hebben gemaakt met bedrijven uit de regio.
5. De kazen worden gekeurd
De markt is geopend en de keurmeesters en handelaren keuren de kazen. Kaas keuren gaat als volgt:
- De kaas wordt beklopt met de hand
- De kaas wordt doormidden gesneden
- Met een kaasboor wordt er kaas verwijderd, ook wel steekproef genoemd
- Men ruikt aan dit stuk kaas
- Men bekijkt de elasticiteit wat iets zegt over het vetgehalte
- De kaas wordt tussen de vingers verkruimeld en geproefd
- Nu wordt het grote stuk kaas beoordeeld
- Hoeveel gaten, ook wel ‘ogen’ heeft de kaas?
- Hoe zien deze ogen eruit?
Is de kaas blind, dan heeft de kaas weinig gaten en dus van mindere kwaliteit. Heeft de kaas gaten die goed verdeeld zijn over de kaas, dan is de kaas van goede kwaliteit.
Als de kaas goedgekeurd is wordt er onderhandeld door de boer en de handelaar.
Doormiddel van ‘handjeklap‘ wordt er onderhandeld over de prijs die de handelaar wil betalen aan de boer.
De laatste klap bepaald de prijs en schud de boer en handelaar elkaar de hand om de prijsovereenkomst te bevestigen.
6. Kaaswegen op de weegschaal
Vanaf 10:00 uur, nadat de boer en de handelaar overeengekomen zijn wat de prijs betreft, dan brengen de kaasdragers de kazen naar de Waag.
Hier worden de kazen gewogen door de ’tasman’. De tasman dankt zijn naam aan de tas die hij omheeft en waar het geld in bewaart wordt.
De waagmeester houdt een oogje in het zeil zodat het juiste gewicht aan de kopende partij wordt doorberekend.
Als alles akkoord is markeert de tasman de berrie met kazen door er een stempel op te zetten.
7. Kaasdragen
Nu de kazen verkocht zijn, is het de beurt aan de kaasdragers.
De kaas wordt op de berrie, tussen twee kaasdragers over de markt gedragen naar de vrachtwagen van de handelaren.
Soms ligt er wel 130 kilo kaas op een berrie en is lopen zonder dat de berrie heen en weer wiebelt, nog een hele uitdaging.
De kaasdragers zijn gewend om met de berrie te lopen en weten dus precies welk ritme ze moeten aanhouden samen.
Dit noemt men ook wel de kaasdribbel zodat de berrie tussen de kaasdragers stil hangt.
8. Einde van de Alkmaarse kaasmarkt
Rond 12:30 uur is de kaasmarkt afgelopen. Nu zijn de ingooiers de laatste die de kazen in karren naar de vrachtwagens brengen die in de marktstraat geparkeerd staan.
Langzamerhand en om 13 uur precies is het hele Waagplein weer kaasvrij en wordt het Waagplein gevuld met terrasstoelen voor de bezoekers van de kaasmarkt.
Informatie over lokale kaasproducenten en kaaswinkels
Alkmaar staat natuurlijk bekend om zijn kaas, maar er zijn ook verschillende kaasproducenten en kaaswinkels te vinden in de omgeving.
Zo kun je bijvoorbeeld een bezoek brengen aan Kaasboerderij Zeilzicht in Zuidschermer, waar je kunt zien hoe kaas wordt gemaakt en zelf kaas kunt proeven.
Ook de kaaswinkel van Kaan’s Kaashandel in Alkmaar is een aanrader. Hier kun je terecht voor de lekkerste kazen uit binnen- en buitenland.
Kortom, de Kaasmarkt Alkmaar is een echte aanrader voor kaasliefhebbers en mensen die meer willen weten over de rijke geschiedenis van Alkmaar.
Of je nu alleen gaat, met een groep, of met het hele gezin, er is voor iedereen iets te beleven.
Kaasmarkt Alkmaar voor kinderen
Op het Waagplein, boven de VVV is er het Hollands Kaasmuseum. Hier kun je met kinderen op een leuke manier kennis maken met het proces van kaasmaken en allemaal leuke feitjes, spellen, films en een speurtocht.
Zoek je als leerkracht nog een leuke educatief project, ook daarvoor kun je langskomen bij het Kaasmuseum in Alkmaar.
Wat verkopen ze op de kaasmarkt Alkmaar?
Tijdens de kaasmarkt kun je in de marktkraampjes veelal voedingsartikelen kopen zoals thee, kaas, chocolade, gedroogd fruit.
Daarnaast natuurlijk ook zuivelwaren en zijn er kraampjes met snuisterijen, kunst en creatieve producten zoals wol.
Tijdens de markt lopen er ook kaasmeisjes en kaasjongens rond en verkopen tasjes met verschillende kazen aan het publiek dat geïnteresseerd is.
Wat is er nog meer te doen tijdens de Alkmaarse kaasmarkt?
Tijdens en na de kaasmarkt is er genoeg te doen en te beleven. Maak een rondvaart met de rondvaartboot door de grachten van Alkmaar.
Loop langs de vele kraampjes met kunst en kaas. Ook kun je verschillende stadswandelingen doen door Alkmaar.
Meer zin in een orgelconcert, na de kaasmarkt is er in de grote kerk Alkmaar vaak een orgelconcert.
Vlak naast het Waagplein is de oude stad van Alkmaar, hier vind je snoepwinkels en andere gezellige restaurants, winkeltjes en pleinen.
Andere markten en evenementen in Alkmaar
Naast de kaasmarkt zijn er nog vele andere leuke markten en evenementen te vinden in Alkmaar.
Een daarvan is de zaterdagmarkt, die plaatsvindt in het centrum van Alkmaar.
Hier vind je lokale producten, zoals groenten, fruit, en vis, maar ook kleding, sieraden en andere snuisterijen.
Een ander evenement dat de moeite waard is, is de Alkmaar 4 daagse, die elk jaar in mei plaatsvindt.
Meer informatie over: Markten in Noord-Holland
Tips voor leuke restaurants en cafés in de buurt van de kaasmarkt Alkmaar
Na een bezoek aan de kaasmarkt is het tijd om te ontspannen en te genieten van een hapje en een drankje.
Aan het Waagplein waar de kaasmarkt wordt georganiseerd zijn genoeg leuke restaurants en cafés te vinden.
Maar ook in de aan de Platte stenenbrug vind je diverse horeca. Voor een drankje kun je bijvoorbeeld terecht bij het gezellige café de Pilaren, dat een uitgebreide selectie bieren en wijnen heeft.
De soorten kazen die op de markt verkrijgbaar zijn en hun smaakprofielen
Op de kaasmarkt van Alkmaar vind je verschillende soorten kazen, van jong tot oud en van mild tot pittig.
De meest bekende kaas zijn de Edammer en Noord-Hollandse Goudse kazen en er is binnenkort een heuse eigen Alkmaarse kaas te koop, die gemaakt wordt van verse melk van koeien uit de regio.
Daarnaast vind je er ook andere kazen, zoals geitenkaas en schapenkaas.
Probeer vooral verschillende kazen uit en ontdek welke smaak jou het meest bevalt.
Kaas kopen en proeven op de markt
Tijdens de kaasmarkt kun je niet alleen genieten van het spektakel van kaasdragers en handelaren, maar kun je ook kaas kopen en proeven.
Bij verschillende kraampjes kun je de kaas proeven voordat je tot aankoop overgaat.
Ervaren verkopers kunnen je alles vertellen over de verschillende kazen en hun smaken.
Het gilde, de kaasdragers en de kaasmeisjes
In de middeleeuwen was het heel gebruikelijk om een gilde op te richten per beroepsgroep. Een gilde is een belangenorganisatie van personen met hetzelfde beroep.
In een gilde werd kennis en ervaring uitgewisseld en nieuwe gildeleden werden opgeleid in het vak.
Het kaasdragersgilde werd op 17 juni 1593 opgericht en bestaat uit 30 mannen plus de kaasvader.
Veem
Er zijn vier groepen binnen het gilde actief. Zij voeren de naam ‘Vemen’.
Elke veem heeft een eigen kleur zoals groen, geel, rood en blauw.
Deze kleuren zie je terug in de hoeden van het gilde.
Elk Veem, of groep, heeft zijn eigen weegschaal waarbij de ’tasman’ staat.
De kaasvader, te herkennen aan de oranje kleur band om de hoed, staat aan het hoofd van de vemen.
Vroeger waren er 5 weegschalen en dus ook een extra 5e groep vemen, tegenwoordig zijn het er vier.
De mannen van het veem hebben karrendienst waarmee ze met de berrie’s de klazen naar de ingooiers brengen die bij de vrachtwagens staan.
Andere activiteiten en attracties in en rond Alkmaar naast de kaasmarkt
Alkmaar heeft meer te bieden dan alleen de kaasmarkt. Zo kun je een bezoek brengen aan het Stedelijk Museum, waar je kunst en geschiedenis kunt bewonderen.
Ook is een rondvaart door de grachten van Alkmaar een echte aanrader.
En als je een fan bent van molens, dan mag een bezoek aan de Molen van Piet niet ontbreken.
Meer informatie over: Wat te doen in Alkmaar, de 28 leukste activiteiten
Tradities, gebruiken en gewoonten van het Alkmaarse kaasdragersgilde
De deelnemers aan het kaasdragersgilde van de Alkmaarse kaasmarkt zijn mannen die van traditie houden. Zo zijn er een aantal regels opgesteld waaraan ieder lid zich houdt.
Een aantal tradities zijn:
- Kaasdragers krijgen allemaal een bijnaam zoals de ‘de tolk’, ‘de klep’ en ‘de borrel’.
- Zijn kaasdragers te laat, dan betalen ze een boete. Diegene die de boete int, noemen ze ‘de Beul’. Een deel van het geinde boete geld wordt een school in Suriname gesponsord dat de naam Alkmaar draagt. Een ander deel gaat naar ‘kruimelavond’, wat wil zeggen dat de dragers op de vrijdag voor de kermis hun loon wordt uitbetaald. Dit loon bestaat uit 5 euro, twee gevulde koeken voor de vrouw van de kaasdragers om haar te bedanken voor het schoonhouden van haar mans kostuum en een wit brood met boter en kaas voor de kinderen.
- Een traditie is ook dat men niet vecht, rookt of alcohol drinkt tijdens de kaasmarkt.
- Ze mogen niet vloeken als er iets verkeerd gaat. Gebeurt er wel een ongelukje dan roepen ze heel hard ‘uil!’.
- ‘Vader u loopt naakt’ wordt geroepen wanneer de kaasvader zijn stok of hoed vergeet
Alle Alkmaarse kaasmarkt functies op een rij
Zetters
Zetten de kazen vanuit de vrachtwagens in lange lijnen op de markt en beladen de berries. Ze zijn te herkennen aan een zwarte broek en een blauw shirt.
Ingooiers
Zijn de kazen gewogen dan laden de ingooiers de kazen vanaf de berries in houten karren en zorgen dat deze naar de vrachtwagens komen. Ze zijn te herkennen aan zwarte broek en ecru kleurig hemd.
Noodhulp
Voordat je kunt toetreden tot het gilde ben je eerst twee jaar noodhulp. Het besluit of je welkom bent bij het gilde hangt af van het besluit van de kaasvader en overman. Je ontvangt dan ook gelijk je bijnaam.
Vastman
Een ervaren kaasdrager die werkzaam is in één van de vemen.
Tasman
Deze man staat bij de weegschaal, hij rekent de kazen af en vinkt, stempelt de kazen. Deze man is het langst in dienst. Hij is te herkennen aan een zwarte leren tas om zijn middel.
Voorman
De oudste man van het veem is ook de voorman, ook wel overman genoemd. Deze functie wordt om de twee jaar opnieuw gekozen. Hij is te herkennen aan een zilveren schildje met een lintje in de kleur van zijn veem.
Kaasvader
Aan het hoofd van de vemen staat de ‘kaasvader’. Te herkennen aan de oranje hoed, wandelstok met zilverbeslag en het wapen van Alkmaar op de borst.
Knecht
Het hulpje van de kaasvader heet knecht en is verantwoordelijk voor het schoonhouden van het stoepje voor het waaggebouw en de toiletten. Hij moet ook zorgen dat de kaasbel wordt opgehangen en twee maal per jaar de koperen bel poets. Elk seizoen wordt deze functie door een andere kaasdrager gedaan. Hij is te herkennen aan een apart schildje, een berrie met een strikje van zilver.
Bottelier
Deze man zorgt voor het eten en drinken tijdens de markt.
Provoost
Hij int de boetes van de kaasdragers die te laat zijn en noteerde hen op het schandbord. Hij is te herkennen aan een apart schildje met een berrie en een smal zilveren strikje daarboven.
Kaasmeisjes en jongens
De kaasmeisjes en jongen zorgen dat de bezoekers van de markt geïnformeerd worden en promoten de kaasmarkt. Ze zijn te herkennen aan traditionele klederdracht.
Ik ben benieuwd of jij ze nu kunt herkennen tijdens de markt 😉
FAQ
Veel gestelde vragen (5)
- Waar is de grootste kaasmarkt van Nederland?
- Waarom is Alkmaar kaasstad?
- Hoe heet kaas uit Alkmaar?
- Welke andere bezienswaardigheden zijn er in de buurt van de Alkmaarse kaasmarkt?
- Welke stranden zijn er in de buurt van Alkmaar?
